Transgentaro Translimaj gentoj

D u b i n

   Dubin, Dupin, miasto, pow. Krobski, nad rzeczką Orlą, uchodzącą pod Wąsoszem do Baryczy, pobocznej Odry; w okolicy grunt urodzajny, równina; na wschód i południowy wschód lasy wzdłuż granicy śląskiej. W roku 1871 miało 84 domy, 630 mieszkańców, 33 ewangelików, 597 katolików, 60 analfabetów. W roku 1875 miało 652 mieszkańców. Należy do obwodu administracyjnego jutrosińskiego, do sądu okręgowego rawickiego; kościół katolicki parafialny do dekanatu jutrosińskiego. Szkoła elementarna. Mieszkańcy przeważnie pochodzenia polskiego. trudnią się rolnictwem. Gorzelnia, agentura pocztowa, gościniec, stacja kolei żelaznej Jutrosin o 4 kilometry. Dubin jest miejscowością starożytną, wspomnianą już w XIII wieku. Katarzyna Zginalska. dziedziczka Dubina, założyła kościół parafialny r. 1445. Gdy ten zgorzał, wystawiła Barbara Jastrzębska, herbu Zaręba, nowy ku końcowi XVI w. W wieku XVIII Dubin był własnością Zakrzewskich. W murze otaczającym kościół utrzymuje się nagrobek Piotra Jastrzembskiego , zmarłego r. 1613; pomnik ten dawniej był umieszczony w kościele; dotąd przechowuje się w kościele 4 starożytne portrety bez napisu, jak się zdaje, rodziny także Jastrzębskich. Dobra Dubin były własnością księcia Adama Czartoryskiego i wraz z Rokossowem mają 13.670 m. rozl.

(ze Słownika <geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1881

Dubin

    Dubin dawniej miasto obecnie wieś w powiecie rawickim, leży na wschodnim brzegu rzeki Orli, na południowo-zachodnim cyplu Wysoczyzny Kaliskiej, w odległości 20 km na wschód od Rawicza, z którym łączy go szosa.
   O wczesnym zasiedleniu Dubina  świadczy Grodzisko, obok którego znajdowała się wczesnośredniowieczna osada. W XIII wieku był w Dubiniu gród kasztelański, a obok niego powstała wieś, która w 1284 r. uzyskała prawa miejskie. Musało to być małe miasteczko, skoro w1458 roku wystawiło tylko jednego piechura na wyprawę malborską. W 1580 roku było w nim 7 rzemieślników. Odbywano tu 6 jarmarków o małym jednak znaczeniu. W roku 1793 liczyło 247 mieszkańców. Większość utrzymywała się z rolnictwa. W roku 1861 liczba ludności wzrosła do 638. Miasto zostało jednak pozbawione praw miejskich w roku 1895.
   W okresie okupacji hitlerowskiej umieszczono w Dubinie obóz jeńców angielskich. Znajdowały się tu także obozy Żydów, a następnie Polaków. Na miejscowym cmentarzu znajduje się 27 masowych grobów Polaków i Żydów zamordowanych i zmarłych podczas przymusowej pracy.

(z Miasta polskie w Tysiącleciu, Z.N. im. Ossolińskich, Wrocław • Warszawa • Kraków 1967)